مدرسه گورجیف

موسسه رشد هماهنگ انسان

تلاش های غیررسمی گورجیف برای تأسیس مدرسه

در سال 1919 او اولین تلاش خود را برای تأسیس مدرسه ای در تفلیس، گرجستان، تحت عنوان “مؤسسه رشد هماهنگ انسان” انجام داد. برای برانگیختن علاقه محلی، یک آگهی با اطلاعات زیر منتشر می شود:

با مجوز وزیر آموزش ملی، “موسسه رشد هماهنگ انسان” بر اساس سیستم جورج ایوانوویچ گورجیف در تفلیس افتتاح می شود. این موسسه کودکان و بزرگسالان از هر دو جنس را می پذیرد. تدریس صبح و عصر انجام خواهد شد. موضوعات مورد آموزش عبارتند از: ژیمناستیک در انواع (ریتمیک، طبی و غیره) ، تمریناتی برای رشد اراده، حافظه، توجه، شنیدن، تفکر، احساسات، غریزه و غیره.ⁱ

[پیتر اوسپنسکی] «به این موضوع این هم اضافه شد که سیستم گورجیف قبلاً در بمبئی، اسکندریه، کابل، نیویورک، شیکاگو، کپنهاگ، استکهلم، مسکو و اسنتوکی فعالیت می کرد. در انتهای دفترچه، در فهرستی از «معلمان متخصص» مؤسسه، نام خودم را دیدم.»ⁱ

تخصص معلم

[گورجیف] «مدرسه عمومی وجود ندارد. فقط مدارس خاص وجود دارد. هر معلم یا مرشد در یک چیز تخصص دارد. یکی ستاره شناس، دیگری مجسمه ساز، سومی موسیقیدان. و همه شاگردان هر معلم باید قبل از هر چیز موضوعی را که معلم در آن تخصص داشته است مطالعه کنند.»ⁱ

یکی از تخصص های گورجیف رقص مقدس بود. او در شرح زندگی نامه خود از سفرهایش، در کتاب “ملاقات با مردان برجسته”، از علاقه خاصی به رقصهایی با مقاصد مختلف در طول دو دهه جستجوی خود یاد می کند.

بسیاری از معابد باستانی، به ویژه معابد شرقی، رقص مقدس را در برنامه خود گنجانده بودند. این رقص ها معمولاً توسط دخترانی اجرا می شد که در سنین جوانی به معبد وقف می شدند و بطور ویژه برای این اهداف آموزش می دیدند. این حرکات به نوعی مجسمه و نقاشی راکد و بی جان معبد را زنده می کرد. به عنوان مثال، در معابد هندو، تقریباً تمام داستان‌های اصلی از طریق رقص هندی نقل می‌شد و در بسیاری از معابد باقی‌مانده هنوز هم می‌توانیم مجسمه‌ها و نقش برجسته‌هایی از رقصندگان را پیدا کنیم که در این حالت‌ها بی حرکت مانده اند.

هنگامی که گورجیف برای اولین بار کار خود را در روسیه در سال 1914 تبلیغ کرد، آن را در قالب یک باله به نام مبارزه جادوگران تبلیغ کرد. در تابستان 1916، در جریان گردهمایی فنلاند، گورجیف وضعیتها و حرکات فیزیکی را به شاگردان خود نشان داد. اما تنها در سال 1919، زمانی که طراح صحنه الکساندر سالزمن و همسرش معلم رقص ژان سالزمن به او ملحق شدند، توانست این نمایش ها را به درستی اجرا کند.

مدرسه باید شکل بیرونی داشته باشد. شما باید شاگردان را زیر سایه یک کار بیرونی خاص دور هم جمع کنید. تنها در این صورت است که کار از تئوری به عمل سوق داده می شود. تخصص معلم به عنوان وسیله ای برای این کار عمل می کند. از طریق آن، شاگردان می توانند تعامل داشته باشند، ویژگی های خود را نشان دهند، و آنها را فراتر از حیطه آرامش خود، به سطوح جدید سوق دهند.

گورجیف در مورد “ضعف اصلی”

[گورجیف] «روش مؤسسه یک روش ذهنی است، یعنی به ویژگی های فردی هر شخص بستگی دارد. تنها یک قاعده کلی وجود دارد که می تواند برای همه اعمال شود: مشاهده خود»ⁱⁱ

[توماس دی هارتمن] “آقای گورجیف به ما گفت که برای هر یک از ما کاملاً ضروری است که ضعف اصلی خود را پیدا کنیم، ضعفی که تمام ضعفهای بعدی احمقانه و طنز ما حول آن می چرخند.”ⁱⁱⁱ

[گورجیف] «هر انسانی ویژگی خاصی دارد که تمام «شخصیت کاذب» او حول آن می چرخد. انسان به تنهایی نمی تواند این ضعف اصلی را پیدا کند. این عملا یک قانون است. معلم باید این ویژگی را به او نشان دهد و بگوید که چگونه با آن مبارزه کند… پس کار شخصی هر انسان عبارت است از مبارزه با این نقص اصلی.»”ⁱ

[پیتر اوسپنسکی] «گورجیف در تعریف ویژگی‌ها بسیار ماهر بود… هرگاه کسی با تعریفی که گورجیف از “ویژگی اصلی” او ارائه می‌کرد مخالف بود، همیشه می‌گفت که این واقعیت که آن فرد با او مخالف است نشان می‌دهد که او (گورجیف) درست می‌گوید.» “ⁱ

[گورجیف] «مبارزه با ضعف اصلیِ خود، مهمترین بخش کار است و باید در عمل پیش رود، نه در گفتار. برای این منظور معلم به هر فردی تمرینات مشخصی را می دهد که انجام آنها نیاز به غلبه بر ویژگی اصلی خود دارد. وقتی انسان این تمرینات را انجام می دهد، با خودش مبارزه می کند و روی خودش کار می کند. اگر از کارها دوری کرد، سعی کرد آنها را انجام ندهد، به این معنی است که یا نمی خواهد یا نمی تواند کار کند.»ⁱ

در سال 1921 گورجیف مؤسسه خود را تعطیل و به آلمان نقل مکان کرد. در سال 1922 به انگلستان رفت. در اینجا، اوسپنسکی قبلاً به این کار علاقه نشان داده ، و علیرغم محفوظات شخصی او در مورد روش های گورجیف، به نظر می رسد که پتانسیل همکاری وجود دارد. اما دولت بریتانیا اقامت گورجیف را رد می کند. در همان سال، او به فرانسه رفته و یک قلعه در آوون نزدیک فونتنبلو خریداری می کند. در اینجا، گورجیف بهترین شانس خود را برای رسمی کردن فعالیت های خود در اروپا خواهد داشت.

[توماس دی هارتمن] «این خانه یک عمارت بازسازی‌شده قرن هفدهم یا هجدهم بود که زمانی صومعه‌ای برای پیشینیان بوده است، به همین خاطر به آن Prieuré می گفتند.»ⁱⁱⁱ

قلعه در حال خراب شدن است. حالا مرمت آن مورد توجه گورجیف و پیروانش قرار گرفته است.

[چارلز نات] «زندگی روزمره ما از روالی پیروی می کرد که مرتباً تغییر می کرد. ساعت شش و نیم زنگ بیدار باش از برج به صدا درمی آمد. صبحانه شامل تکه های بزرگ نان برشته شده همراه با قهوه بود. سپس نوبت کار در باغ ها یا جنگل یا خانه می رسید.»^iv

[توماس دی هارتمن] “آقای گورجیف می دانست که چگونه کار را بین مردم به گونه ای تقسیم کند که لحظه ای از دست نرود.” ⁱⁱⁱ

[گلادیس الکساندر] «زندگی با سرعتی بسیار شتاب‌زده پیش رفت. طیف وسیعی از مشقات سنگین از آشپزخانه و ظروف قدیمی گرفته تا کارهای خانه و رختشویی، باغ گل و آشپزخانه، مراقبت از اسب، گاری، الاغ، گوسفند، بز، گاو و گوساله، مرغ، خوک‌ها و سگ‌ها.» v^v

[چارلز نات] «از دوازده و نیم تا دو فرجه بود برای ناهار. چای ساعت چهار و شام ساعت شش و نیم بود. حرکات و رقص ها تا ده یا یازده دنبال می شد. در طول روز، آقای گورجیف با تک تک شاگردان صحبت‌های کلی و شخصی داشت.» ^vi

[جان بنت] «سخنرانی‌های گورجیف که همیشه در لحظات غیرمنتظره ایراد می‌شد، برای بسیاری از ما نقطات عطف زندگی در پریوره بود…»”^v

وحدت درون

[گورجیف] «وحدت درونی از طریق «اصطکاک»، با مبارزه بین «بله» و «نه» در انسان به دست می‌آید. اگر انسان بدون کشمکش درونی زندگی کند، اگر همه چیز در او بدون مخالفت اتفاق بیفتد، اگر به هر کجا کشیده شود یا هر جا که باد می وزد برود، همان گونه که هست می ماند.»ⁱ

شاید مشهورترین نمونه مبارزه بین «بله» و «نه» از مهابهاراتا باشد. این صحنه به تفسیر خمر از هندوئیسم متمرکز است و این وسوسه انگیز است که در نظر بگیریم که اعضای جویندگان حقیقت گورجیف احتمالا از برخی از معابد باقی مانده آن، مانند انگکور وات بازدید کرده باشند.

نظم جهانی هندو بر تعادل بین خیر و شر متکی است. این تعادل به طور دوره ای مختل شده و وجود کل کیهان را به خطر می اندازد. در یکی از این دوره های افسانه‌ای، زمانی که شهد جاودانگی از بین می رود، ویشنو خدای نگهدارنده، به شیاطین و فرشته ها توصیه کرد که اقیانوس شیری را به هم بزنند. مقرر بود آنها از مار غول پیکر واسوکی به عنوان طناب هم زدن و از کوه ماندارا به عنوان میله هم زدن استفاده کنند.

هم زدن در خانواده های دنیای قدیم رایج بود. شما هیزم را برای شعله ور کردن آتش به هم می سایید و شیر را برای درست کردن کره به هم میزنید. بنابراین، ایده دگرگون کردن چیزی از طریق به هم زدن، ریشه در طبیعت دارد. با همین روش، انسان می‌تواند به وحدت و دوام درونی دست یابد: با مقاومت روشمند در برابر ضعف اصلی خود برای تأثیرگذاری بر یک هم زنش درونی.

[توماس دی هارتمن] «هر فعالیتی در کار به وضوح نشان داد که هدف هرگز نتایج بیرونی نبوده، بلکه هدف مبارزه درونی می باشد. به عنوان مثال، یک بار آقای گورجیف همه را فرستاد تا زمین را برای کشت سیفیجات آماده کنند، اما بعداً باغ رها شد.»ⁱⁱⁱ

[گورجیف] «اگر مبارزه ای در انسان شروع شود، و به ویژه اگر مسیر مشخصی در این مبارزه وجود داشته باشد، به تدریج صفات دائمی شروع به شکل گیری می کند، انسان شروع به «تبلور» می کند.ⁱ

[توماس دی هارتمن] «در چنین لحظات تلاش مافوق بشری، باید شورش درونی ناشی از خستگی جسمانی را مهار کرد . چیزی که به من کمک کرد این بود که انگار از بیرون به خودم نگاه کنم و بخندم». ⁱⁱⁱ

[گلادیس الکساندر] «[زندگی در قصر] در فضایی جوشان از سرعت و تنش، تعصب و امیدهای زیاد، با حملات اینرسی و انتقادات، اصطکاک پر جنب و جوش و رقابت‌های پر حرف ادامه داشت. این در واقع یک دیگ ذوب بود که برای کاهش ارزش ذاتی موادی که در آن می‌جوشند و میپزند، طراحی شده بود».”^v

از طرفی غربی ها خوش می گذرانند . اما از آن طرف – از جانب گورجیف – او خود را تحت فشار و مسئولیت بسیار زیادی قرار داده است . وفادار به آموزه های خود، او مجسم مبارزه درونی، مخالفت با آسایش و راحتی است و از کوچکترین تلاشی دریغ نمی کند.

همه اینها بر دوش گورجیف است. او باید سرگرم کند. او باید به کار بگیرد. او باید سخنرانی کند. او باید ابزاری برای تامین مالی پیدا کند. او باید فواصل را پل بزند و اکتاوها را صعودی نگه دارد. بیایید در باغ یک آشپزخانه بسازیم . حالا حمام ترکی، حالا بیایید قسمتی از جنگل را پاک کنیم و غیره. در واقع، او مانند یک سرپرست است که مسئول یک پرورشگاه با تعداد زیادی کودک است، که توجه آنها را از یک فعالیت به فعالیت دیگر معطوف می‌کند، و اجازه نمی‌دهد در کسالت ویرانگر بیفتند . این، با سفر به آمریکا به اوج خود می رسد.

سفر مدرسه گورجیف به آمریکا

در بهار سال 1924، گورجیف با 35 شاگرد- رقاص از پاریس به آمریکا سفر کرد، جایی که نمایشهای عمومی در نیویورک، فیلادلفیا، بوستون و شیکاگو برگزار خواهد شد.

[توماس دی هارتمن] «همه ما از رفتن به آمریکا بسیار خوشحال بودیم. همه، از جمله من، رویای جلوه های پیروزمندانه و مزایای بزرگی را در سر می پروراندیم که برای اجرای برنامه های آینده آقای گورجیف بسیار ضروری بود.ⁱⁱⁱ

برنامه های گورجیف در آمریکا پربازدیدترین لحظه در زندگی حرفه ای اوست. گزارشگران در تابستان 1923 در فرانسه به موسسه دعوت شده بودند تا شاهد فعالیت های آن بوده، و برای ایجاد علاقه، قبل از تور، آنها را به آمریکا گزارش دهند.

در تابستان سال 1924، گورجیف پس از بازگشت به فرانسه، به تنهایی از پاریس به فونتنبلو رانندگی می کرد که یک تصادف رانندگی تقریباً مرگبار می کند.

این یک لحظه مهم برای گورجیف، پیروانش و موسسه بود. بحث های داخلی زیادی در مورد اینکه آیا این ممکن است خودزنی یا به عبارت دیگر خودکشی در کار بوده باشد، وجود خواهد داشت . با توجه به مسئولیت‌های فراوان و فعالیتهای شدیدی که گورجیف در چندین سال گذشته از خود داشت، افتادن روی چرخ مطمئناً امکان ساده‌تری است . در هر صورت، با توجه به ابتکارات مجدد دائمی پروژه‌های جدید به هزینه پروژه‌های متروکه قدیمی و چالش‌های مالی بی‌پایان، ما از مشاهده پایان آن با یک تصادف، شگفت‌زده نمی‌شویم – هرچند که انتظار نداشتیم این کار به این معنا باشد.

[توماس دی هارتمن] «در آن چند شب اول آقای گورجیف بی حرکت، کاملاً ساکت و بدون هیچ نشانه ای از هوشیاری دراز کشیده بود.»ⁱⁱⁱ

[اولگا دی هارتمن] «حتی نوشیدن برای او ممکن نبود. فقط لب هایش را با پارچه مرطوب خیس کردیم… بعد از روز سوم یا چهارم دکترها گفتند که خطری جانش را تهدید نمی کند… بالاخره روز ششم چشمانش را باز کرد. او به همسرش زنگ زد و از او پرسید: “من کجا هستم؟»ⁱⁱⁱ

[چارلز نات] «این که چنین حادثه ای ممکن است برای گورجیف اتفاق بیفتد برای ما شوک آور بود. برخی فکر می کردند که او باید آسیب ناپذیر باشد و از قانون تصادف، رها باشد.^iv

با پرستاری مادر و همسرش، گورجیف برخلاف انتظارات پزشکی، بهبودی آهسته و دردناکی طی می کند.

[چارلز نات] «سکوت در پریوره حاکم شد. ما با صدای آهسته صحبت می کردیم. زنگ در ناقوس دیگر به صدا درنمی آمد. هیچ رقص و موسیقی در سالن مطالعه وجود نداشت و همگی با تمام وجود، آرزوی بهبودی گورجیف را داشتند … گویی چشمه اصلی یک دستگاه بزرگ شکسته بود و دستگاه با سرعت (اینرسی) خودش کار می کرد. نیرویی که زندگی ما را به حرکت در آورده از بین رفته بود. ^iv

[توماس دی هارتمن] «رفتار عجیب آقای گورجیف مدت زیادی به طول انجامید… در طول بیماری او، ما تنها بودیم و مجبور بودیم برای هر تصمیمی به خودمان متکی باشیم… به تدریج آشکار شد که اگرچه بدن او به شدت تحت تأثیر قرار گرفته بود، در درون، “جورجیوانچ”، “جورجیوانچ” باقی مانده است. نقش بازی کردن او تا حدی برای آزمایش این بود که ما تا چه حد می‌توانیم بدون او، کار او را ادامه دهیم.»ⁱⁱⁱ

یک روز صبح خبر رسید که گورجیف می خواهد همه در سالن مطالعه جمع شوند…

[چارلز نات] «ما خودمان را دور او جمع کردیم… با صدایی آرام شروع به صحبت کرد، گاهی به انگلیسی گاهی به روسی. او گفت که می خواهد پریوره را منحل کند.»^iv

[گورجیف] «دو روز دیگر، همه باید از اینجا بروند، فقط افراد خودم می‌مانند. مدت زیادی است که برای دیگران زندگی می کنم، حالا دیگر برای خودم زندگی می کنم. همه چیز اکنون متوقف شده است – رقص، موسیقی، کار. همه شما باید بروید.”^iv

منابع

1. در جستجوی معجزه آسا اثر پیتر دمیناویچ اوسپنسکی
2. دیدگاههایی از زندگی واقعی اثر جورج ایوانوویچ گورجیف
3. زندگی ما با آقای گورجیف نوشته توماس و اولگا دی هارتمن
4. آموزش گورجیف: یک مجله دانش آموز نوشته چارلز استنلی نات
5. گورجیف: ساختن یک دنیای جدید نوشته جان گودولفین بنت